Hieronder deel ik mijn reflecties en ervaringen met Kampo-geneeskunde, vooral met Fukushin (abdominale diagnostiek). Hoewel dit geen uitgebreide historische uiteenzetting is, is het bedoeld om praktische inzichten te bieden die de klinische praktijk kunnen verrijken door middel van Kampo-geneeskunde.

Kampo-geneeskunde (ook “Kanpo” geschreven) is de traditionele Japanse kruidengeneeskunde. De naam betekent letterlijk “de manier van de Han”, wat de oorsprong in de Chinese kruidentradities weerspiegelt. Door deze uitwisseling omvat Kampo-geneeskunde veel kruiden en formules die bekend zijn bij beoefenaars van de Chinese kruidengeneeskunde. De formules in de moderne Kampo-geneeskunde bevat formules die teruggaan tot de Shang Han Za Bing Lun (de Shang Han Lun en de Jin Gui Yao Lue), evenals formules van latere generaties en boeken uit China, en zelfs formules die door Japanse artsen in de afgelopen eeuwen zijn ontwikkeld.

Voor een TCM-kruidenbeoefenaar zal moderne Kampo-geneeskunde niet erg verschillen van wat ze al hebben gestudeerd. Moderne Kampo-artsen maken gebruik van de vier diagnostische methoden: ze voeren pols- en tongonderzoeken uit, stellen vragen en houden rekening met constitutionele factoren. In de moderne Kampo-literatuur worden verschillende modellen—zoals de yin-yangtheorie, Zang Fu-organen, de zes transformaties van de Shang Han Lun, en qi-bloed-vloeistofdifferentiatie—gecombineerd in de praktijk en op verschillende manieren toegepast, afhankelijk van de situatie (en de beoefenaar). Een uniek kenmerk van Kampo is het abdominale onderzoek, dat hieronder verder wordt uitgelegd.

Over het algemeen kun je stellen, dat, hoewel er overeenkomsten zijn met moderne TCM, er andere accenten worden gelegd. Het abdominale onderzoek staat voorop, evenals meer aandacht voor bloedstase-pathologieën en huidkwaliteit, naast aanvullende terminologie en symptomatologie die niet worden genoemd in TCM-studies (waarop ik in toekomstige posts wellicht dieper zal ingaan).

Het meest opmerkelijke aan moderne Kampo-geneeskunde is hoe het is geïntegreerd in het moderne zorgsysteem in Japan. Kampo kan alleen worden voorgeschreven door bevoegde artsen en apothekers. Volgens onderzoeken uitgevoerd in Japan gebruikt meer dan 80% van de artsen dagelijks Kampo-producten, met name gynaecologen. Sommige artsen schrijven zelfs Kampo-formules voor in plaats van farmaceutische medicijnen of combineren ze met farmaceutica. Kampo-geneeskunde maakt deel uit van het curriculum van medische opleidingen, hoewel deze studies artsen geen Kampo-specialisten maken. Om Kampo-specialist te worden is aanvullende studie nodig. Deze specialisten kunnen werken in speciale Kampo-poliklinieken in ziekenhuizen. 

Er zijn 148 Kampo-formules die gedekt worden door de nationale zorgverzekering van Japan, mits voorgeschreven door een arts, en dat maakt ze ook aantrekkelijker voor patiënten. Daarnaast zijn er meer formules beschikbaar als zelfzorgmedicijnen  (OTC), die door bevoegde apothekers mogen worden verkocht. Deze integratie met het Westerse medische systeem draagt bij aan veel klinisch en farmaceutisch onderzoek, wat een waardevolle  bijdrage levert aan de kennis van kruidenkundigen.

Naast de moderne Kampo zijn het vooral de oudere Kampo-tradities die moderne TCM-beoefenaars inspireren. In modern China en in het Westen is er een speciale interesse in formules uit de Han-dynastie. Deze benadering staat tegenwoordig bekend als “Jing Fang,” wat “klassieke formules” betekent. Deze benadering is allesbehalve modern en heeft wortels in oudere tradities. Tegenwoordig kent het vele uitingsvormen en interpretaties. In essentie vertegenwoordigt het echter beoefenaars die hun werk baseren op formules uit de Shang Han Za Bing Lun, waarbij de effectiviteit en precisie van deze formules worden benadrukt bij het behandelen van verschillende aandoeningen.

Voornamelijk om deze reden worden door sommigen de  methoden van Kampo als een zeer waardevolle bron beschouwd, met name dankzij het werk van de Kohoha-school (“School van Klassieke Formules”) uit de late 17e eeuw. Dit was een school van artsen die vergelijkbare opvattingen deelden over klassieke formules. Hun bijdrage bestond uit het herzien van klassieke Chinese teksten en het produceren van werken zoals Ruijuho en Yakucho van de beroemde Yoshimasu Todo. Deze werken zijn het resultaat van zijn grondige analyse van de toepassing van formules uit de Shang Han Za Bing Lun, in de vorm van samenvattingen van formules en kruiden, hun werking en commentaren daarop.

Deze boeken en zijn begrip van kruiden blijven tot op de dag van vandaag invloedrijk. Ze hebben zowel Kampo-artsen beïnvloed die Kampo na de Tweede Wereldoorlog nieuw leven inbliezen, als moderne Chinese beoefenaars (zoals Huang Huang, van wie sommige werken in het Engels zijn vertaald). Een andere bijdrage was het benadrukken van het belang van de “Sho,” een concept dat vergelijkbaar is met het idee van een “patroon” in de moderne TCM. Meer over patronen en hun belang in Kampo volgt in de onderstaande sectie.

Fukushin en formulepatronen

Een van de meest unieke bijdragen van de Japanse traditie is de techniek van abdominale diagnostiek, bekend als Fukushin. Het oudste  beschikbare schriftelijke verslag van de toepassing ervan op Shang Han Lun-formules is de Fukusho-Kiran, geschreven in de 18e eeuw door een volksarts genaamd Inaba Katsu Bunrei (en een tweede boek werd geschreven door zijn discipel). Dit boek bevat tekstuele beschrijvingen en illustraties van formulepatronen, waarbij de meeste formules afkomstig zijn uit de Shang Han Za Bing Lun. Zoals hierboven vermeld, verwijst een “patroon” naar een reeks klachten, en in dit boek ligt de focus op de presentatie die in de buik kan worden gevonden. Elk patroon heeft een specifieke formule die past bij de aandoening  van de patiënt. Heeft de patiënt bijvoorbeeld hoest en pijn en gevoeligheid onder de ribben? Dan hoort daar een specifieke formule bij. Maar heeft de hoest een beklemmend gevoel op de borst en bovenbuik pijn bij druk? Dan past daar een andere formule bij

De abdominale patronen in dit boek kunnen behoorlijk specifiek en gedetailleerd zijn. Bijvoorbeeld, voor het patroon van Zhen Wu Tang presenteert de patiënt zich met volheid in de buik, die zacht aanvoelt bij palpatie en met hypertonie. De patiënt kan hartkloppingen onder het hart voelen, duizeligheid ervaren of spiertrekkingen hebben. Of abdominale pijn, koude rillingen en belemmerde urinelozing.

Zoals we weten in de klinische praktijk is er nooit een 100% match. Echter, met de toevoeging van abdominale diagnostiek, die een unieke en directe tactiele verbinding met de patiënt biedt, kan men een beter beeld  krijgen die verder gaan dan  de anamnese (die gebaseerd is op de subjectieve ervaring van de patiënt) en de polsdiagnostiek (een techniek waarvan de subtiliteiten moeilijk te beheersen zijn in moderne TCM-opleidingen).

Het was de taak van de arts om de presentatie van de patiënt te matchen met de juiste formule, waardoor de diagnose direct de behandeling bepaalt. Je kunt de diagnose zien als “Zhen Wu Tang-patroon.” Dit is heel anders dan het gebruik van het Zang Fu-model, waarin de beoefenaar gevraagd wordt om een extra mentale stap te zetten door de klachten te verzamelen en deze om te zetten naar een orgaansysteemmodel (in het geval van Zhen Wu Tang waarschijnlijk “Nier Yang tekort”), waarna een breed scala aan formules relevant kan zijn. Hoewel het denkproces van elke beoefenaar uniek is en niet strikt het Zang Fu-model volgt, vraagt de TCM-opleiding om pathologieën te beschouwen via organen of andere aanvullende differentiatiemethoden, wat potentieel beperkend kan zijn, vooral voor beginners.

Daarom biedt Fukushin een unieke en waardevolle diagnostische tool voor de moderne beoefenaar, vooral voor degenen die hun toepassing van klassieke formules willen verfijnen. Maar het gaat verder dan dat: in de moderne Kampo-geneeskunde in Japan worden abdominale patronen nog steeds gebruikt, zowel voor Han-dynastieformules als voor formules uit latere periodes.Dus kan elke TCM-kruidenbeoefenaar profiteren van moderne Kampo, zelfs als men besluit niet uitsluitend op klassieke formules te bouwen.

Het Fukushin-onderzoek zelf bestaat uit een reeks manuele technieken waarbij de patiënt op zijn/ haar rug ligt. De beoefenaar gebruikt palpatie en druk om de buik te beoordelen op kou en warmte, hardheid en zachtheid, gevoeligheid en pijn. Uit deze bevindingen  kan de beoefenaar een algemeen idee krijgen van de passende kruiden en/of formules en deze later combineren met de klachen die uit de anamnese zijn verzameld.

Meteen na mijn Fukushin-training werd het een integraal onderdeel van mijn praktijk. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe nuttig en waardevol deze techniek is. Het bijkomende voordeel van het gebruik van dergelijke technieken, is de mogelijkheid om een betere verbinding met de patiënt te krijgen. Het verscherpt daarnaast ook het  vermogen van de beoefenaar om de constitutie van de patiënt te voelen  en om het geeft ook een tastbare link in het begrijpen van de onderliggende disbalans.

We kennen allemaal de impact van sterke wind—het beweegt bomen en kan voorwerpen de lucht in sturen. Chinese geneeskundigen hebben een vergelijkbaar fenomeen binnen het lichaam waargenomen, waarbij verschillende klachten worden geassocieerd met “wind.” Wanneer sterke, oncontroleerbare energie door het lichaam raast, kan dit leiden tot acuut blozen, misselijkheid, hoofdpijn, boosheid, duizeligheid en zelfs convulsies. Deze “wind” kan van buitenaf het lichaam binnendringen (bijvoorbeeld door bacteriën of virussen), of het kan intern worden gegenereerd door omstandigheden zoals hoge koorts of lichamelijke tekortkomingen, waardoor er ruimte ontstaat voor “wind”.

Als we vanuit dit uitgangspunt naar het Restless Legs Syndrome  (RLS) kijken, dan is dit een voorbeeld van  interne wind die het lichaam verstoort. Het creëert een gevoel van onrust, en als het intens is, kan het onwillekeurige en oncontroleerbare beenbewegingen veroorzaken. Mensen die RLS ervaren, melden vaak bijkomende klachten zoals prikkelbaarheid en een slechte slaapkwaliteit.

Wat veroorzaakt het Rusteloze Benen Syndroom volgens de principes van de Traditionele Chinese Geneeskunde?
Volgens één perspectief in de Chinese geneeskunde is RLS mogelijk het resultaat van bloedtekort, wat een omgeving creëert waar interne wind kan “blazen.” Denk aan een ballon die voortdurend gevuld is met lucht. Wanneer deze volledig is opgeblazen, staat hij stevig en weerstaat hij de buitenste druk. Maar als hij leegloopt, wordt hij zacht en kwetsbaar, waardoor krachten van buitenuit kunnen binnendringen en zijn vorm kunnen veranderen. Evenzo kan qi- of bloedstagnatie—waarbij de circulatie verminderd of geblokkeerd is (zoals een zwakke luchtstroom in de ballon)—ruimte creëren voor wind. Want bij een gebrek aan vrije doorstroming krijgt wind de kans zich te vestigen.

Waarom komt RLS voornamelijk ‘s nachts voor?
In de nacht keert het bloed terug naar de lever om te worden opgeslagen en ververst, ter voorbereiding van het lichaam voor de volgende dag. Als er bloedtekort is of als er andere problemen met de bloedstroom zijn, worden deze onevenwichtigheden meestal ‘s nachts gevoeld. Voor sommigen kan dit zich uiten in rusteloze benen; voor anderen kan het leiden tot frequent wakker worden of een gevoel van hitte ervaren.

Hoe het Rusteloze Benen Syndroom aan te pakken met Chinese Geneeskunde
Om RLS te verlichten, richt de Chinese geneeskunde zich eerst op het verdrijven van de interne wind die de klachten veroorzaakt. De volgende stap is om de onderliggende oorzaak aan te pakken: het aanvullen van bloed of het verbeteren van de doorstroming van qi en bloed.

Om RLS te behandelen met de principes van de Chinese geneeskunde is maatwerk nodig, omdat er geen specifieke  kruidenformule is voor RLS.  Voor dit maatwerk  identificeert de therapeut het onderliggende patroon dat de klachten veroorzaakt en past de behandeling dienovereenkomstig aan. Als bloedtekort de oorzaak is – wat vooral bij ouderdom voorkomt – kan dit patroon ook gepaard gaan met klachten zoals lage rugpijn, gevoelloosheid of moeite met urineren. In andere gevallen – vooral bij vrouwen – kan RLS gepaard gaan met PMS, menopauze symptomen, prikkelbaarheid of slapeloosheid. Sommige mensen kunnen last hebben van droge huid, een neiging tot constipatie of hoest. Iedere individu vertoont een uniek patroon, en daarom zijn  behandelingen afgestemd op de specifieke behoeften van elke persoon.

Integreren van perspectieven uit de Westerse Geneeskunde
Voor optimale effectiviteit van de behandeling vanuit de Chinese geneeskunde, is het belangrijk om bepaalde aandoeningen uit te sluiten die gemakkelijk onderzocht kunnen worden door de Westerse geneeskunde. Te onderzoeken punten zijn onder andere:

• Is er sprake van anemie of een vitamine B en/of ijzertekort? 
• lever- of nierziekte?
• inname of stoppen van bepaalde medicatie sinds het ontstaan van de RLS-symptomen?

Na of tijdens het aanpakken van deze tekorten of medische problemen kan de Chinese kruidengeneeskunde daarnaast ook voordelen bieden door diepere onevenwichtigheden aan te pakken die bijdragen aan RLS.

Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies.

Veel vrouwen die hevige menstruatiepijn (ook “dysmenorroe” genoemd) ervaren, staan onder veel stress, en wanneer beide samenkomen, kan dat echt zwaar zijn. Je hoopt misschien iedere keer  dat het minder pijnlijk zal zijn. Vaak is de pijn niet  te verdragen en neem je meteen een pijnstiller, met een vreemd gevoel van nederlaag.

Er wordt gezegd dat menstruatiepijn gerelateerd is aan een stof genaamd prostaglandine. Prostaglandinen zorgen ervoor dat de spieren en bloedvaten van de baarmoeder samentrekken. Op de eerste dag van de menstruatie is het niveau van prostaglandinen hoog en dat kan voor pijn zorgen. Naarmate de bloeding voortduurt en het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten, daalt het niveau van prostaglandinen. Daarom neemt de pijn vaak af na de eerste paar dagen van de menstruatie. Je kunt je ook misselijk voelen tijdens of voor je menstruatie, en dat kan komen doordat de maag samentrekt en minder beweeglijk wordt door de overmatige productie van prostaglandine. 

Er zijn medicijnen, zoals uit de NSAID-familie, die de werking van prostaglandinen remmen en daarmee ook de menstruatiekramp verminderen. Maar er zijn ook andere medicijnen die worden voorgeschreven, zoals middelen die spasmen verlichten. In sommige gevallen werken pijnstillers namelijk niet. Dit kan komen doordat er al een grote hoeveelheid prostaglandinen is geproduceerd voordat de pijnstiller werd ingenomen, of omdat deze te laat werd ingenomen. 

Echter, niet alle vrouwen willen medicijnen innemen voor hun klachten en willen de mogelijke bijwerkingen vermijden, of de schade aan de maag die dergelijke pijnstillers kunnen veroorzaken.

Hoewel pijnstillers de keten van gebeurtenissen die leiden tot een hoog prostaglandine niveau stoppen, is er misschien een natuurlijke manier om dit van tevoren te voorkomen.

Vanuit het perspectief van de Chinese geneeskunde wordt menstruatiepijn erger door stress, omdat de stroom van qi, die de bloedstroom controleert, wordt belemmerd. De bloedstroom rondom het bekken wordt verstoord, en wanneer er onvoldoende beweging van qi en bloed is, ontstaat er pijn.

Een andere mogelijkheid is dat, doordat de stroom van qi al lange tijd geblokkeerd is, het bloed ook “stagneert.” In dat geval kun je scherpe, stekende pijn ervaren, samen met donker menstruatiebloed en stolsels.

Bloedtekort kan ook pijn veroorzaken, maar dit zal eerder een doffe pijn zijn die erger wordt tegen het einde van de menstruatie of erna, vaak gepaard met vermoeidheid en een bleke teint.

Met Chinese kruidentherapie heb je de mogelijkheid om dieper naar de fysiologie van de persoon te kijken en de disharmonie als geheel te zien. Het kan goed zijn dat menstruatiepijn jou naar de kliniek brengt, maar de behandelaar zal je op verschillende niveaus in balans kunnen brengen en je kwaliteit van leven ook op andere vlakken verbeteren. In plaats van alleen de baarmoeder te behandelen, zal de behandelaar vaak kiezen voor een holistische behandeling, zodat je in het geheel in balans blijft.

Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies.